DRODZY RODZICE!

W NASZYM KĄCIKU LOGOPEDYCZNYM ZNAJDZIECIE RADY ORAZ PROPOZYCJE ĆWICZEŃ I ZABAW USPRAWNIAJĄCYCH, WSPOMAGAJĄCYCH WYMOWĘ, KTÓRE MOŻECIE WYKONYWAĆ Z DZIECKIEM W DOMU, JAK RÓWNIEŻ INNE CIEKAWOSTKI Z DZIEDZINY LOGOPEDII.

Jeśli Wasze dziecko ma problemy z mową to należy pamiętać, że nie wystarczą same ćwiczenia w gabinecie  logopedy. Bez Waszego systematycznego zaangażowania każda terapia skazana jest na porażkę. Pierwsze lata życia w rozwoju mowy są najistotniejsze, potem w terapie trzeba włożyć dużo więcej wysiłku. Efekty procesu logoterapeutycznego są tym lepsze, im wcześniej zostały podjęte działania. To właśnie mowa, jako jeden z wiodących czynników wpływa na całościowy rozwój dziecka, jego dojrzałość szkolną, dalszy poziom wiedzy i umiejętności oraz funkcjonowanie w grupie rówieśniczej.

Zadania logopedy :

1. Profilaktyka (zapobieganie powstawaniu wad i czuwanie nad prawidłowym rozwojem mowy):

• stymulowanie procesu nabywania kompetencji i sprawności warunkujących prawidłowy przebieg komunikacji językowej;
• czuwanie nad rozwojem mowy i jej doskonalenie;
• zapobieganie dysharmoniom rozwojowym;
• stymulowanie rozwoju poznawczo - językowego;
• prowadzenie ćwiczeń
  • ortofonicznych, tj. ćwiczeń kształtujących prawidłową mowę i doskonalących mowę już ukształtowaną;
  • słuchowych;
  • rytmicznych;
  • usprawniających narządy mowy;
  • artykulacyjnych;
  • dykcyjnych;

2. Współpraca z nauczycielami

• uświadamianie ważności prawidłowej wymowy u dzieci;
• zapewnienie pomocy o charakterze terapeutycznym i instruktażowym;
• udostępnianie opracowanych materiałów.

3. Pedagogizacja rodziców – prelekcje, gazetki, ankiety, wykaz literatury dotyczącej rozwoju mowy dziecka.
4. Prowadzenie przesiewowych badań wymowy dzieci przedszkolnych; (badanie mowy przeprowadzamy na początku roku szkolnego, aby jak najwcześniej rozpocząć terapię)

"Jak wspomagać rozwój mowy dziecka"

Prawidłowy rozwój mowy dziecka wpływa na globalny rozwój jego osobowości. Podstawową i jedyną możliwością doskonalenia mowy jest kontakt ze środowiskiem, poprzez który dziecko przejmuje prawidłowe wzorce mowy osłuchując się z nią w kręgu najbliższych. Nasz sposób komunikowania się będzie wpływać na rozwój mowy dziecka, kształtować jego procesy umysłowe oraz decydować o jakości jego kontaktów z innymi ludźmi, jakości życia zawodowego.

Nauka mówienia opiera się w dużej mierze na pobudzaniu umysłu dziecka słowami i zdaniami o stale rosnącej złożoności. Stymulacji tej dostarczają przede wszystkim rodzice. Oni właśnie, jako osoby przebywające z dzieckiem najdłużej, mają największe możliwości wpływania na jego rozwój. Są też pierwszym i najważniejszym wzorem, który dziecko będzie próbowało naśladować. Zaniedbanie pobudzania rozwoju kompetencji werbalnych może spowodować opóźnienie mowy dziecka lub jej zaburzenia.

Wspomagajmy rozwój mowy dziecka!

Tak postępujmy:

1. Mówmy do dziecka, już od pierwszych dni jego życia, dużo i spokojnie. Nie podnośmy głosu zwracając się do niego.
2. Nasze wypowiedzi powinny być poprawne językowo, budujmy krótkie zdania, używajmy prostych zwrotów, modulujmy własny głos.
3. Kiedy dziecko wypowie jakieś słowo, zdanie starajmy się rozszerzyć jego wypowiedź, dodając jakieś słowa.
4. Mówmy dziecku co przy nim robimy, co dzieje się wokół niego. Niech mowa towarzyszy spacerom, zakupom, pracom domowym.
5. Mówmy do dziecka zwracając uwagę, aby widziało naszą twarz - będzie miało okazję do obserwacji pracy artykulatorów.
6. Karmienie piersią zapewni dziecku prawidłowy rozwój układu artykulacyjnego.
7. Od najmłodszych lat uczmy dziecko dbałości o higienę jamy ustnej. Pamiętajmy, aby dziecko nauczyło się gryźć i żuć.
8. Zwracajmy uwagę, aby dziecko oddychało nosem; w przypadku, gdy dziecko oddycha ustami, poprośmy pediatrę o ustalenie przyczyny.
9. Odpowiadajmy na pytania dziecka cierpliwie i wyczerpująco.
10. Opowiadajmy i czytajmy dziecku bajki, wierszyki, wyliczanki. Uczmy krótkich wierszy na pamięć.
11. Oglądajmy z dzieckiem obrazki: nazywajmy przedmioty i opisujmy sytuacje prostymi zdaniami.
12. Śpiewajmy z dzieckiem. Śpiew to ćwiczenie językowe, rytmiczne, a zarazem terapeutyczne.
13. Rysujmy z dzieckiem, mówmy co kreślimy - "...teraz rysujemy kotka. To jest głowa, tu są oczy, nos...". Zachęcajmy dziecko do wypowiedzi na temat rysunku.
14. Wspólnie oglądajmy telewizję, wybierajmy programy właściwe dla wieku dziecka. Komentujmy wydarzenia pojawiające się na ekranie, rozmawiajmy na ich temat.
15. Starajmy się, aby zabawy językowe i dźwiękonaśladowcze znalazły się w repertuarze czynności wykonywanych wspólnie z dzieckiem. Wybierajmy do zabaw właściwą porę
16. Zachęcajmy swoje dziecko do mówienia (nie zmuszajmy!); chwalmy je za każdy przejaw aktywności werbalnej; dostrzegajmy każde, nawet najmniejsze osiągnięcie, nagradzając je pochwałą.
17. Dołóżmy wszelkich starań, aby rozmowa z nami była dla dziecka przyjemnością.
18. Jeżeli dziecko osiągnęło już wiek, w którym powinno daną głoskę wymawiać a nie robi tego, skonsultujmy się z logopedą.
19. Jeżeli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy (rozszczepy warg, podniebienia, wady zgryzu lub uzębienia), koniecznie zapewnijmy mu opiekę lekarza specjalisty, ponieważ wady te są przyczyną zaburzeń mowy.

Tego nie róbmy:

1. Unikajmy podawania dziecku smoczka typu "gryzak", zwracajmy uwagę, aby dziecko nie ssało palca. Następstwem tych niepożądanych zachowań mogą być wady zgryzu, które prowadzą do wad wymowy, np. wymowy międzyzębowej.
2. W trakcie rozmowy z dzieckiem unikajmy zdrobnień i spieszczeń (języka dziecinnego), dostarczając dziecku prawidłowy wzorzec językowy danego słowa.
3. Nie zaniedbujmy chorób uszu, gdyż nie leczone mogą prowadzić do niedosłuchu, a w następstwie do dyslalii.
4. Nie gaśmy naturalnej skłonności dziecka do mówienia obojętnością, cierpką uwagą, lecz słuchajmy uważnie wypowiedzi, zadawajmy dodatkowe pytania, co przyczyni się do korzystnego rozwoju mowy.
5. Nie poprawiajmy wymowy dziecka żądając, by kilkakrotnie powtarzało dane słowo. Niech z naszego języka znikną słowa :"Powtórz ładniej", "Powiedz lepiej".
6. Nie zawstydzajmy, nie karzmy dziecko za wadliwą wymowę.
7. Nie zmuszajmy dziecka leworęcznego do posługiwania się ręką prawą w okresie kształtowania się mowy. Naruszanie w tym okresie naturalnego rozwoju sprawności ruchowej zaburza funkcjonowanie mechanizmu mowy. Często prowadzi to do zaburzeń mowy, a w szczególności do jąkania.
8. Nie wymagajmy od dziecka zbyt wczesnego wymawiania poszczególnych głosek. Dziecko nie przygotowane pod względem sprawności narządów artykulacyjnych, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do wymawiania zbyt trudnych dla niego głosek, często zaczyna je zniekształcać. W ten sposób przyczyniamy się do powstawania błędnych nawyków artykulacyjnych, trudnych do zlikwidowania.

Zajęcia logopedyczne w naszym przedszkolu

W naszym przedszkolu prowadzona jest systematycznie terapia logopedyczna. Na przełomie września  każdego roku szkolnego logopeda przeprowadza przesiewowe badanie mowy wśród wszystkich dzieci uczęszczających do placówki. Na podstawie tego badania wyłonione są dzieci, które objęte będą indywidualną opieką logopedyczną przez cały rok szkolny. Czas trwania zajęć logopedycznych dla każdego dziecka jest uzależniony od jego potrzeb i możliwości indywidualnych.

GODZINY PRACY LOGOPEDY:

poniedziałek: 07.00 – 15.00
wtorek :           10.30 – 17.00
środa :             07.00 – 12.00
czwartek :       07.00 – 12.00
mgr Katarzyna Tokarz-Pawlik

Drodzy Rodzice,
wychodząc naprzeciw aktualnym potrzebom wynikającym z konieczności pozostawania w domach, nie możemy zapominać o systematyczności w wykonywaniu ćwiczeń logopedycznych. Postaram się przekazać Państwu kilka pomocnych wskazówek.

Pierwsza – ćwiczmy zawsze wtedy, kiedy nadarza się okazja.

Cudownie sprawdzają się tu ćwiczenia oddechowe- dmuchanie balonów, baniek mydlanych, zdmuchiwanie pyłków, czy też utrwalanie artykulacji, a nawet ćwiczenia pionizacji języka wykonywane w czasie wchodzenia po schodach.

Druga - ćwiczymy często: kilka, kilkanaście razy dziennie. 

Trzecia - nie robimy tego długo.

Pamiętajmy, inaczej wygląda sytuacja, kiedy dziecko jest na zajęciach u logopedy- wtedy ćwiczymy dłużej, a inaczej w domu.
Wielokrotnie spotykam się z informacją: ale moje dziecko ze mną nie chce ćwiczyć.
Sprawmy, aby ćwiczenia były krótkie i atrakcyjne!
Jeżeli chcemy, aby dziecko siedziało z nami godzinę i ćwiczyło – bardzo szybko się zniechęci.

Moja recepta na sukces: często i krótko

Ponieważ w większości jesteśmy już poza etapem wywoływania głosek (poza głoską „R”), ćwiczenia, które przekażę, są ćwiczeniami utrwalającymi poprawną artykulację Zamieszczam także ćwiczenia aparatu mowy, ćwiczenia oddechowe i ćwiczenia słuchowe.

Drodzy Państwo, starałam się podać jak najwięcej ćwiczeń na każdą zaburzoną głoskę, z którą pracuję z Waszymi dziećmi. Wy wybieracie 2-3 ćwiczenia na dzień i powtarzacie je krótko, ale często np. osoby pracujące nad R idąc po schodach, powtarzają "tdn,tdn,tdn,tdn" - szybko z odpowiednim ułożeniem języka za górnymi zębami.
Dzieci pracujące nad "sz " idąc mogą powtarzać:" szumi, szumi woda "
Osoby pracujące nas c : "Cela ceruje na cytrynie"
Dzieci, które nieprawidłowo realizują r - mogą powtarzać - Rowerem jeździ Robert - każdorazowo zamiast R mówiąc L
w ten sposób  jedno ćwiczenie zostało zrobione jeden raz,
Pamiętajcie o ćwiczeniach słuchowych i oddechowych.
Dzieciom proszę przypominać o trzymaniu języka na PARKINGU.
Proszę wybierać i pracować.

Powodzenia i do zobaczenia.

 

Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego

Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego
przykłady bajek i opowiadań  ortofonicznych - ćwiczenia dla najmłodszych

"Burek z podwórka" (opowiadanie logopedyczne – usprawnianie narządów artykulacyjnych: język, wargi, podniebienie, policzki, wędzidełko)

W wiejskiej zagrodzie, pies zwany Burkiem
Skrzętnie zarządza całym podwórkiem.
Niech Burkiem będzie w buzi języczek,
Wnet obowiązki jego wyliczę:
Rankiem, gdy tylko ślepia otwiera,
Już za porządki się zabiera.
Najpierw wokół swej budy posprząta:
Zamiecie (oblizywanie warg ruchem okrężnym),
Zakopie kości do kąta (wysuwanie i chowanie do jamy ustnej języka ułożonego w łopatkę).
Następnie w budzie zrobi sprzątanie (masowanie czubkiem języka wewnętrznej strony policzków)
I zerknie w miseczkę, co dziś na śniadanie
(kierowanie języka w kąciki warg).
Na widok ciepłej kaszy smacznie się oblizuje
(oblizywanie językiem „wąsów” i „brody”)
Zjada wszystko, co bardzo mu smakuje (głośne mlaskanie).
Teraz już Burek biegnie zliczyć kurki do kurnika
I sprawdzić, czy tej nocy nie było tam liska zbójnika (liczenie ząbków „kurek”, poprzez dotykanie każdego zęba czubkiem języka).
Są wszystkie, lecz tuż za płotem słychać gąsek gęganie (gęganie: gę, gę, gę)
Biegnie Burek na ratunek, dając znak szczekaniem (szczekanie:au, au, au)
A tu już gąsior groźnie sycząc (syczenie: s.................),
Broni swego stada.
Niesfornych łobuziaków ucieka gromada,
Pufając ze zmęczenia (nadymanie policzków i wypuszczanie powietrza)
Szumiącego lasu dopada (szumienie sz............).
Teraz Burka czeka nie lada zadanie,
Musi krówkę wyprowadzić na łąkę, na śniadanie.
Krowa muczy przyjaźnie (mu...........)
Już idą droga wokół lasu,
Nagle się przestraszyli
Okropnego hałasu.
Spogląda Burek za siebie, z prawej i z lewej strony
(wysuwanie języka i kierowanie go w prawo i w lewo)
Co widzi? Wóz strażacki pędzi jak szalony.
I-a, i-a, i-a, słychać już z oddali,
Co znaczy, że w pobliżu gdzieś się chyba pali.
Wtem słyszy Burek gwizd znajomy (gwizdanie)
Znajome cmokanie (cmokanie).
To jego pan go wzywa, na nowe zadanie.
Przeciska się Burek do domu, na skróty, przez dziurę w płocie
(przeciskanie języka przez zaciśnięte zęby),
Gdy nagle wzrok jego skupił się na kocie,
Który miaucząc groźnie (miauczenie),
na rybki polował,
Lecz widząc psa, na drzewo się schował.
Wdzięczne rybki Burkowi całuski ślą spod wody
(całuski),
Lecz psina nie ma już czasu, pędzi w stronę zagrody.
Koń stoi już w zaprzęgu,
parska niecierpliwie (parskanie)
Pan cmoknął na niego (cmokanie)
ruszyli leniwie.
Słychać miarowy bieg konia (kląskanie),
Burek biegnie z boku,
Nie chce być gorszy, pragnie dotrzymać mu kroku.
I tak dzień cały Burka pracą wypełniony.
Pod wieczór wraca psina do budy zmęczony (język wisi na brodzie)
Zjada smaczną kolację (mlaskanie), poprawia posłanie (wypychanie językiem policzków)
I już po chwili słychać jego smaczne chrapanie (chrapanie).

Pewna żaba, chociaż mała
Raz na spacer się wybrała.
Ja z języka żabkę zrobię
Niechaj w buzi skacze sobie.
W prawo, w lewo, w górę w dół,
Wreszcie złoży się na pół.
Po kamykach przeskakuje, górne ząbki porachuje.
Gdy spragniona żabka była,
Chłodnej wody się napiła.
Pocmokała, pomlaskała,
Pyszczek żabi oblizała.
Teraz sobie smacznie śpi,
Chrapiąc mocno, tak jak ty.

 

Chory miś” – usprawnianie podniebienia miękkiego.

CHA, CHA, CHA CHA, CHA, CHA
To Halinka misia ma.
Ale misia boli głowa,
Bo misio się rozchorował.
Kaszel cięgle mu przeszkadza (kaszel)
Więc pan doktor mu doradza:
Gardło płukać (naśladować płukanie gardła),
Miodek jeść (wysuwać i chować głęboko język)
I tabletek łykać sześć (przełykanie śliny 6 razy).
Miś przestrzega zalecenia,
Lecz wciąż ziewa z osłabienia ( ziewanie).
Ciągle kicha (kichanie), parska (parskanie), sapie (wciąganie powietrza przez usta, przy zatkniętym nosie),
A jak zaśnie, mocno chrapie (chrapanie)

 

Głoski s,z,c,dz

Głoski s,z,c,dz
ZESTAW ĆWICZEŃ MAJĄCYCH NA CELU WYWOŁANIE
PRAWIDŁOWEJ ARTYKULACJI GŁOSEK SZEREGU SYCZĄCEGO
(s, z, c, dz )

Ćwiczenia języka:
· Wysuwanie języka do przodu oraz chowanie go w jamie ustnej przy szeroko otwartej buzi ( robimy półeczkę z języka);
· Kierowanie wysuniętego języka w kąciki ust – naprzemiennie język długi i wąski lub krótki i szeroki (np. Żyrafa i słoń grają w tenisa);
· Unoszenie języka na górną wargę – język wąski i szeroki ( stawiamy kropkę lub chowamy całą wargę) przy szeroko otwartej buzi;
· wysuwanie i chowanie języka pomiędzy zbliżonymi zębami ( czeszemy język);
· oprzeć czubek języka o dolne zęby – język wybrzuszyć tak aby górne zęby skrobały jego grzbiet ( drapiemy koci grzbiet);
· robienie z języka rurki;
· unoszenie języka na górne zęby a następnie przesuwanie go w kierunku podniebienia miękkiego ( malowanie sufitu );
· przesuwanie językiem po wewnętrznej i zewnętrznej stronie zębów górnych i dolnych ( lakierowanie zębów );
· mlaskanie czubkiem i środkiem języka , przyssanie języka do podniebienia przy szeroko otwartej buzi ( pokaż jak ssiesz cukierka );
· żucie brzegów języka zębami trzonowymi z obu stron jednocześnie

Ćwiczenia warg:
· szerokie otwieranie i zamykanie ust ( śpiewak operowy );
· naprzemienne całuski i uśmiechy;
· naprzemienne robienie wesołej i smutnej miny ( kąciki ust do góry lub do dołu);
· układanie dolnej wargi na górną i odwrotnie ( chowanie wargi );
· naprzemienne przygryzanie warg górnej i dolnej zębami;
· naprzemienne zasłanianie zębów górnych i dolnych wargami;
· gwizdanie, parskanie, cmokanie;
· wymawianie z przesadną dokładnością samogłosek: a, o,e, u, y, i;

Ćwiczenia żuchwy:
· opuszczanie i zamykanie szczęki dolnej;
· poruszanie żuchwą w linii poziomej (wahadełko)
· naśladowanie żucia krowy;

Ćwiczenia można wykonywać naprzemiennie przy zamkniętych i otwartych ustach.
Wywoływanie prawidłowej artykulacji głoski „s”
· rozciągamy wargi i wypowiadamy „eee...” - język leży za dolnymi siekaczami na dnie jamy ustnej; utrzymując podany układ języka polecamy przymknąć usta a zęby zbliżyć do siebie ;
· przed lustrem wypowiadamy wydłużone „eeeesssssss” - dziecko kontroluje układ narządów mowy w lustrze;
· aby mieć pewność, że język w trakcie wymawiania głoski nie zmieni położenia można polecić dziecku aby przytrzymywało czubkiem języka przy zębach np. supeł zawiązany na nici, kawałeczek andruta itp.
· Można polecić dziecku aby zagryzło słomkę do picia ułożoną po środku języka, wsuniętą na około 2 – 3 cm w głąb jamy ustnej – przy tym układzie dziecko próbuje dmuchać;
· Należy zwrócić uwagę, aby zgryz dziecka podczas artykulacji był naturalny

Utrwalanie prawidłowej artykulacji głoski:
· Utrwalanie głoski w izolacji przy zachowaniu prawidłowego układu języka – strumień powietrza ma się wydobywać z przodu a nie z boku ust:
- syczenie do środka pustej butelki (zaklinanie węża);
- popychanie „syczeniem” piłeczki pingpongowej, piórka, papierowej maleńkiej łódeczki na wodzie;
- robienie fal na wodzie w misce (marszczenie wody)
· Utrwalanie głoski w sylabach poprzez · powtarzanie sylab:
Sa, so, se, su, sy
asa, aso, ase, asu, asy,
osa, oso, ose, osu, osy,
esa, eso, ese, esu, esy,
usa, uso, use, usu, usy
ysa, yso, yse, ysu, ysy
· zabawy w wymyślanie słów zaczynających się na wyćwiczone sylaby

3. Utrwalanie głoski w wyrazach:
Sala, sałata, sanki, samolot, samochód, sandały,
sarna, sobota, sok, soda, sople, sowa, ser, seler,
sukienka, surowy, suchy, sól, syrop, synek;
masa, kasa, klasa, pasek, piasek, basen, fasola, osa,
kosa, włosy, wąsy mięso, las, nos, kłos, pies, lis;
schody, sklep, skakanka, słoma, słoik, smutny,
smoła, snopek, spodek, spodnie, stół, stopa,
stary, stodoła, studnia, sweter;
laska, maska, deska, miska, masło, list most, sosna,
pasta, miasto, pusty, usta, kapusta, sos, sasanka,
suchy ser surowy seler
samochód osobowy strome schody
stary stół sklep sportowy
smaczna sałata spokojny piesek
sypki piasek kostka masła
pusty słoik wysoka sosna
wąski pasek jasne włosy
sosnowe deski
· loteryjki obrazkowe,
· Utrwalanie głoski w dłuższych formach wypowiedziach do zautomatyzowania poprawnej artykulacji w mowie potocznej.
Stefek ma sanki.
W sklepie sprzedają sałatę.
Na stole stoi słoik.
Na półmisku jest mięso.
Lis ucieka do lasu.
Na basenie jest wesoło.
Na stołku są sandały.
Nad sadzawką rosną chwasty.
W stodole są snopki słomy.
· opowiadanie obrazków;
· wierszyki, piosenki

Głoski sz,ż,cz,dż

Głoski sz,ż,cz,dż
ZESTAW ĆWICZEŃ MAJĄCYCH NA CELU WYWOŁANIE
PRAWIDŁOWEJ ARTYKULACJI GŁOSEK SZEREGU SZUMIĄCEGO
(sz, ż, cz, dż)

Ćwiczenia motoryki narządów mowy:
· konik – kląskanie czubkiem i środkiem języka;
· winda – otwórz szeroko buzię, poruszaj językiem tak jakby był windą – raz do góry, raz do dołu;
· malarz – malujemy pędzlem (język) sufit (podniebienie) – zaczynamy od zębów w stronę gardła;
· młotek – wbijamy gwoździe w ścianę. Zamieniamy język w młotek, który będzie wbijał w ścianę (wałek dziąsłowy) zaczarowane gwoździe (najpierw należy szpatułką lub zimną łyżeczką dotknąć podniebienia tuż za górnymi siekaczami nazywając je np.zaczarowanym miejscem lub parkingiem – w tym miejscu język powinien „przybijać” gwoździe);
· liczenie ząbków – dotykanie czubkiem języka kolejnych ząbków na górze i na dole przy szeroko otwartej buzi;
· żyrafa – ma długą szyję, którą potrafi wyciągnąć wysoko do góry – a jak daleko ty sięgniesz swoim językiem?;
· słoń – ma długą trąbę, którą potrafi wszędzie sięgnąć – a czy ty potrafisz dotknąć językiem ostatniego zęba na górze? ( na dole, nosa, brody, ucha itd.);
· sklejanie pierogów – nagryzanie brzegów języka zębami (masaż i rozciąganie języka);
· wyżymaczka – przeciskanie języka przez maksymalnie zbliżone do siebie zęby
· półeczka – wysuwanie szerokiego języka z buzi nie dotykając zębów;
· zlizywanie z płaskiego talerza nutelli, miodu, mleka w proszku – w zależności od upodobań dziecka;
· odrywanie językiem przyklejonego do podniebienia opłatka, andruta;
· zdmuchiwanie skrawka papieru umieszczonego na czubku języka;
· przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu (na„parkingu”) hallsów, rodzynek, płatków kukurydzianych, rodzynek itp.
· Wysyłanie całusków na odległość;
· świnka – wysuwanie obu warg do przodu, udając ryjek;
· wąsy – przytrzymywanie słomki lub ołówka pomiędzy wargą a nosem (oczywiście bez pomocy rąk);
· straż pożarna – naśladowanie syreny poprzez dosadne wymawianie głosek e – o, i – u, a – u;

WYWOŁYWANIE GŁOSKI W IZOLACJI
wywoływanie głosek szeregu szumiącego zaczynamy od głoski „sz”
· podczas wymawiania głoski sz robimy z warg „ryjek” - można przytrzymać policzki palcami;
· język unosimy do góry w okolice wałka dziąsłowego („parking ” z wcześniejszych ćwiczeń);
· zęby zbliżamy do siebie (nie zaciskamy!): utrzymując to położenie narządów artykulacyjnych polecamy dziecku dmuchać na czubek języka

UTRWALANIE GŁOSKI W IZOLACJI
· zabawa „ciepło – zimno” - na zmianę sami mówimy sz – s trzymając dłoń dziecka przy swoich ustach; dziecko odczuwa na dłoni ciepło przy głosce szszszsz, zimno przy głosce ssssssssss. Potem zamiana: to dziecko wymawia głoski.
· Zabawa w „szumki” - wypowiadamy zdanie, dziecko wybrzmiewa głoskę sz:
- szumi morze – szszsz...
- szumi wiatr – szszsz....
- szumi las – szszsz...
- szumi woda – szszsz...
- szumią drzewa – szszsz...
- szumią liście – szszsz...
- szumię ja – szszsz...
- szumisz ty – szszsz...
- szumi babcia – szszsz... itd.

UTRWALANIE GŁOSKI W SYLABACH
1.Rozmowa w języku Zulu – Gula – powtarzanie sylab zawierających głoskę sz:
sza, szo, sze, szu, szy
asza, aszo, asze, aszu, aszy
osza, oszo, osze, oszu, oszy,
esza, eszo, esze, eszu, eszy,
usza, uszo, usze, uszu, uszy,
ysza, yszo, ysze, yszu, yszy

UTRWALANIE GŁOSKI W WYRAZACH
· loteryjki obrazkowe;
· rozsypanki wyrazowe;
rebusy literowo – obrazkowe;
przykładowe wyrazy:
szafa, szalik, szatnia, szabla, szachy, szopa, szofer, szeroki, szelki, szuflada,
szufelka, szyba, szyja, szyny, szynka, szydełko
kasza, kaszel, maszyna, nosze, kosze, kalosze, koszyk, koszula, kieszeń,
wieszak, puszek, groszek
kosz, listonosz, kapelusz, mysz
szkoła, szkło, szklanka, szpulka, szpital, szpada, szpak, sznurek, sznurowadło, szmata
myszka, puszka, broszka, gruszka, poduszka, szyszka
szary szalik szkolna szatnia bursztynowa broszka
szerokie szelki pluszowy kapelusz wasza szkoła
nasza szatnia puszka groszku szara mysz
koszyk gruszek wyszywana poduszka szklany naszyjnik

UTRWALANIE GŁOSKI W ZDANIACH AŻ DO ZAUTOMATYZOWANIA POPRAWNEJ ARTYKULACJI W MOWIE POTOCZNEJ
Opowiadanie obrazków
przykładowy materiał do ćwiczeń:
Na wieszaku wisi szalik.
W szatni stoją wieszaki.
W koszyku jest groszek.
Mama szyje koszulę.
W szkole jest szatnia.
W szufladzie są szachy.
Nasza pani pisze na maszynie.
Urszula idzie do szkoły.
Szymek ma szarą koszulę.
Wszystkie przedszkolaki noszą fartuszki.
W koszyku jest sałata.
Koło szkoły stoją sanki.
W szafie wisi sukienka.
Mama przyniosła ze sklepu szynkę.
Stefan ma kaszel.
W szufladzie są spinki.
Przy szpitalu rosną sosny.
W szopie stoi kosa.

„Łakomczuszek”
Raz do brzuszka łakomczuszka
wpadła gruszka, dwa jabłuszka,
miód z garnuszka, z barszczem uszka
i bigosu cała puszka
Oj, uważaj łakomczuszku – straszny tłok jest w twoim brzuszku!
Od Warszawy do Koluszek tyś największy łakomczuszek!

Głoska r

Głoska r
ZESTAW ĆWICZEŃ MAJĄCYCH NA CELU WYWOŁANIE
PRAWIDŁOWEJ ARTYKULACJI GŁOSKI „r”
· Ćwiczenia motoryki narządów mowy:
· konik – kląskanie czubkiem i środkiem języka;
· winda – otwórz szeroko buzię, poruszaj językiem tak jakby był windą – raz do góry, raz do dołu;
· malarz – malujemy pędzlem (język) sufit (podniebienie) – zaczynamy od zębów w stronę gardła;
· młotek – wbijamy gwoździe w ścianę. Zamieniamy język w młotek, który będzie wbijał w ścianę (wałek dziąsłowy) zaczarowane gwoździe (najpierw należy szpatułką lub zimną łyżeczką dotknąć podniebienia tuż za górnymi siekaczami nazywając je np.zaczarowanym miejscem lub parkingiem – w tym miejscu język powinien „przybijać” gwoździe);
· liczenie ząbków – dotykanie czubkiem języka kolejnych ząbków na górze i na dole przy szeroko otwartej buzi;
· żyrafa – ma długą szyję, którą potrafi wyciągnąć wysoko do góry – a jak daleko ty sięgniesz swoim językiem?;
· słoń – ma długą trąbę, którą potrafi wszędzie sięgnąć – a czy ty potrafisz dotknąć językiem ostatniego zęba na górze? ( na dole, nosa, brody, ucha itd.);
· sklejanie pierogów – nagryzanie brzegów języka zębami (masaż i rozciąganie języka);
· wyżymaczka – przeciskanie języka przez maksymalnie zbliżone do siebie zęby
· półeczka – wysuwanie szerokiego języka z buzi nie dotykając zębów;
· zlizywanie z płaskiego talerza nutelli, miodu, mleka w proszku – w zależności od upodobań dziecka;
· odrywanie językiem przyklejonego do podniebienia opłatka, andruta;
· zdmuchiwanie skrawka papieru umieszczonego na czubku języka;
· przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu (na„parkingu”) hallsów, rodzynek, płatków kukurydzianych, rodzynek itp.
· Ćwiczenia przygotowawcze
· trzepanie dywanów – szybkie, kilkukrotne uderzanie językiem o górną wargę;
· rozmowa z ufoludkiem -wypowiadaniezbitki sylabowej „lalolule” najpierw wolno, potem coraz szybciej;
· rozmowa z ufoludkiem II -wielokrotne, coraz szybsze wypowiadanie zbitki sylabowej bda bdo bde bdu bdy, pta pto pte ptu pty
· karabin maszynowy – energiczne, jak najszybsze wypowiadanie głosek
„tttttttt”, „dddddddd”, „tdtdtd”, „tdntdntdn” - język powinien uderzać w „zaczarowane miejsce” - nie może dotykać zębów – przy szeroko otwartej buzi
· powtarzanie sylab: tetetetetetete, tytytytytytyty, dedede, dydydydy;
· powtarzanie zbitki sylabowej: teda-teda-teda, tede-tede, tedo-tedo, tedutedu, tedy-tedy;
· powtarzania zbitki sylabowej: deda-dedadeda, dede-dede, dedo-dedo, dedu-dedu, dedy-dedy;
· suszarka – mocne dmuchanie na czubek języka uniesiony do wałka dziąsłowego (zaczarowane miejsce) , aż do pojawienia się dźwięku tr;
· Ćwiczenia wymowy głoski „r” w sylabach
· mały ptaszek uczy się śpiewać – powtarzanie sylab szeptem, potem głośno: la la la – trla, lo lo lo – trlo, lu lu lu – trlu, le le le – trle, ly ly ly – trly, li li li – trli;
· naśladowanie różnych odgłosów:
- gra na trąbce – tra ta ta, tre te te, tru tu tu...
- karabin maszynowy – trtrtrtrtrtrtrtr
- budzik – drdrdrdrdrdrdrd
- groźny pies – wrwrwwrwrwr
- traktor – pyr pyr pyr, tyr tyr tyr
- świnka – chrum, chrum
- ćwierkające wróbelki – ćwir ćwir
- fruwające ptaki – frr frr frr
- zatrzymanie konia – prr, prr
- wrona – kra kra kra
- samochód – brum brum
- pękający balonik – trach!
- czyszczenie butów – szuru szuru
- zapalanie światła – pstryk!
· Rozmowa w języku Zulu – Gula : powtarzanie sylab zawierających głoskę r:
tra, tro, tre, tru, try,
atra, atro, atre, atru, atry;
otra, otro, otre, otru, otry;
etra, etre, etru, etry;
utra, utro, utru, utry;
ytra, ytro, ytre, ytry,
dra, dro, dre dru, dry
adra, adro, adre, adru, adry,
odra, odro, odre, odru, odry,
edra, edre, edro, edru, edry,
udra, udro, udre,udru, udry
ydra, ydro, ydre, ydru, ydry
ar, or, er, ur, yr
ra, ro re, ru, ry
· Utrwalanie prawidłowej wymowy głoski r w wyrazach
trawa, trasa, tramwaj, tratwa, trampki,tran,
trochę, troje, trudny, truskawka, trybuna,
strażak, wiatrak, siostra, futro, jutro, lustro, patrol, wątroba, piętro,
strona, opatrunek, struś, strumyk, futryna, cytryna, strych, strach,
trąba, kołdra, wiadro, zdrowy, biedronka,
landrynki, adres, hydrant,
drabina, droga, drut, drugi, drogi, druk, drobne,
draka, drylownica, drań, drążek,drelich,
mądry, wydry, podróż, kadra,
praca, pralka, pralnia, prasa;
prosty, proszę, prosiak, problem;
prędko, precel, prezent,
próba, próchno,
oprawa, uprasowany, wyprawa
brat, brama, bratki
broda, broszka, brokuły,
bruk, brudny, brulion
bryła, bryka, brylanty
ubranie, obrazek, zebra,
obrona, obroża, obrok,
· utrwalanie prawidłowej wymowy głoski „r” w zdaniach aż do zautomatyzowania w mowie potocznej
- opowiadanie obrazków
- loteryjki obrazkowe
- wierszyki
- piosenki

Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego dla starszych

Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego dla starszych ćwiczenia wykorzystujące sytuacje naturalne 
- Po posiłku pozwólmy dziecku wylizać talerz językiem jak kotek. To ćwiczenie mniej eleganckie, za to bardzo skutecznie gimnastykuje środkową część języka.
 - Po śniadaniu posmarujmy dziecku  GÓRNĄ WARGĘ  miodem, kremem czekoladowym lub mlekiem  w proszku i poprośmy, aby zlizał je dokładnie jak miś czy kotek. MOŻNA TEŻ PODAWAĆ MIÓD / PŁATEK ŚNIADANIOWY I COKOLWIEK, CO MOŻE SIĘ PRZYKLEIĆ W MIEJSCE NA GÓRNYMI SIEKACZAMI-dziecko ma za zadanie przez chwilę, przy otwartej buzi ,przytrzymać tam język.
- Kiedy dziecko ziewa nie gańmy go, lecz poprośmy, aby ziewnęło jeszcze kilka razy, zasłaniając usta.
- Jeśli dziecko dostało lizaka zaproponujmy mu, aby lizało go unosząc czubek języka ku górze.
- próbować syczeć z lizakiem ( język przyciśnięty)
- Przy porannym i wieczornym myciu zębów zaproponujmy dziecku liczenie zębów lub witanie się z nimi w ten sposób, aby czubek języka dotknął każdego zęba osobno.
- Podczas rysowania poprośmy dziecko, aby narysowało językiem kółko (dookoła warg) lub kreseczki (od jednego do drugiego kącika ust). 
- Dmuchanie na talerz z gorącą zupą, chuchanie na zmarznięte dłonie, cmokanie, żucie pokarmów to też ćwiczenia aparatu artykulacyjnego.

 Z małymi dziećmi ćwiczenia prowadzimy w formie zabawowej. Skuteczną i atrakcyjną formą ćwiczeń aparatu mowy są zabawy fabularyzowane w czasie których dzieci naśladują za pomocą warg i języka ruchy zwierząt czy różne czynności, czyli opowiadanie o języku, który mieszka w buzi i wykonuje różne czynności – czasami język jest „Babą w buzi”, czasami żabką, czasami ulubiona postacią dziecka.

Ćwiczenia usprawniające wargi
- Balonik - nadymanie policzków, usta ściągnięte (dla urozmaicenia bawimy się w baloniki, które "pękają" przekłute palcami ).
- Niejadek - usta wciągamy w głąb jamy ustnej.
- Zmęczony konik - parskanie wargami.
- Podwieczorek pieska - chwytanie ustami drobnych cukierków, chrupek, kawałków skórki chleba, itp.
- Kto silniejszy? - napinanie warg w pozycji rozciągniętej. Dwie osoby siedzące naprzeciw siebie trzymają ustami kartkę papieru i każdy ciągnie w swoją stronę. Uwaga - dajmy dziecku szansę wygrania zawodów.
- Rybka - powolne otwieranie i zamykanie warg tworzących kształt koła, zęby "zamknięte"
- Świnka - wysuwanie obu warg do przodu, udając ryjek świnki.
- Wąsy - wysuwanie warg jak przy wymawianiu u, położenie na górnej wardze słomki lub ołówka i próby jak najdłuższego utrzymania.
- Drzwi do domu - buzia to domek krasnoludka, a wargi to drzwi do domku. Pokaż jak wargi ściągnięte do przodu, otwierają się i zamykają.
- Straż pożarna - wyraźne wymawianie samogłosek w parach: e o, i u, a u
- Suszarka - utrzymywanie przy pomocy warg słomki, wciąganie powietrza nosem, wydychanie przez słomkę na dłoń (odczuwanie ciepłego powietrza).
- Pojazdy - naśladowanie poprzez wibrację warg warkotu motoru, helikoptera.itp.

Ćwiczenia usprawniające język (pionizacja)
- Dotykamy palcem lub zimną łyżeczką ( przyklejamy miod – wybór zależy od tego, co dziecko zaakceptuje) podniebienia tuż za górnymi zębami, nazywając je "zaczarowanym miejscem", "parkingiem" itp.. w którym język (krasnoludek, samochód) powinien przebywać, gdy mamy zamkniętą buzię.
- Przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu rodzynek, pastylek pudrowych, cukierków halls (z wgłębieniem w środku) itp.
- Zlizywanie nutelli, mleka w proszku itp. z podniebienia przy szeroko otwartych ustach.
- Konik jedzie na przejażdżkę - naśladowanie konika stukając czubkiem języka                             o podniebienie, wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania.
- Winda - otwórz szeroko buzię, poruszaj językiem tak, jakby był windą - raz do góry, raz do dołu.
 - Karuzela - dzieci bardzo lubią kręcić się w koło, twój język także. Włóż język między wargi a dziąsła i zakręć nim raz w prawą, raz w lewą stronę.
- Chomik - wypycha policzki jedzeniem, a ty pokaż jak można wypchnąć policzki językiem, raz z prawej raz z lewej strony.
- Malarz - maluje sufit dużym pędzlem. Pomaluj pędzlem (językiem) swoje podniebienie, zaczynając od zębów w stronę gardła.
 - Młotek - wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa.
- Żyrafa - ma długą szyję, wyciąga mocno szyję do góry. Otwórz szeroko usta i spróbuj wyciągnąć język do góry, najdalej jak potrafisz.
- Słoń - ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć. Ciekawe czy potrafisz dosięgnąć językiem do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony.

Ćwiczenia żuchwy
- Zamykanie i otwieranie domku - szerokie otwieranie ust, jak przy wymawianiu głoski a, zęby są widoczne dzięki rozchylonym wargom.
- Grzebień - wysuwnie żuchwy, zakładanie i poruszanie dolnymi zębami po górnej wardze. Cofanie żuchwy, zakładanie i poruszanie górnymi zębami po dolnej wardze i brodzie.
 - Krowa - naśladowanie przeżuwania.
- Guma do żucia - żucie gumy lub naśladowanie.

Przykłady ćwiczeń oddechowych
1.     Zestaw ćwiczeń i zabaw usprawniających oddech
2.     Nadymanie buzi i przepychanie powietrza w zamkniętej buzi
3.     Dmuchanie baniek mydlanych
4.     Wąchanie kwiatów – wdech i wydech nosem
5.     Przenoszenie słomką skrawków papieru, kawałków gąbki, papierowych kółek do pojemniczka, pudełka itp.
6.     Dmuchanie przez słomkę do kubka z wodą (wywoływanie burzy)
7.     Dmuchanie na waciki, piłeczki tenisowe, skrawki papieru położone na płaskiej powierzchni
8.     Dmuchanie na lekkie przedmioty – piórka, waciki, papierki od cukierków, suche liście, paski lub postacie z papieru zawieszone na nitkach
9.     Zdmuchiwanie płomienia świecy (stopniowe zwiększanie odległości)
10.  Dmuchanie (wprawianie w ruch) wiatraczków
11.  Nadmuchiwanie balonika
12.  Dmuchanie w balonik, żeby nie opadł na podłogę
13.  Dmuchanie na papierowe łódki lub styropianowe zabawki na powierzchni wody
14.  Duży i powolny wdech nosem i powolny wydech ustami
15.  Wdech z unoszeniem ramion do góry, wydech z opadaniem ramion
16.  Chuchanie na „zmarznięte” ręce, na gorącą zupę.
17.  Zabawy ortofoniczne naśladujące głosy zwierząt np. : syczenie węża, szczekanie psa
18.  Naśladowanie śmiechu ludzi: HA HA HA, HU HU HU, HE HE HE, HI HI HI
19.  Huśtanie ulubionej zabawki – na brzuch leżącego dziecka kładziemy zabawkę; w czasie wdechu zabawka unosi się do góry, przy wydechu opada
20.  Dziecko w siadzie skrzyżnym robi wdech w pozycji wyprostowanej, wydech przy skłonie w przód

Literatura:
1. Antos B., Demel G., Styczek A.: Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy, Warszawa 1971, PZWS
2. E. Mystkowska H.: Kształcenie wymowy dzieci w przedszkolu. Ćwiczenia ortofoniczne, Warszawa 1959, PZWS
3. Skorek E. M.: Z logopedia na ty. Podręczny Słownik Logopedyczny, Kraków 2000, Oficyna Wydawnicza „Impuls”
4. Nowak J. E.: Wybrane zagadnienia logopedyczne, Bydgoszcz 1997, WSP w Bydgoszczy, 5. Logopedyczny zbiór wyrazów  J. Wójtowiczowa WSiP 1991, 
6. Ćwiczenia służące doskonaleniu percepcji słuchowej , MAC Kielce 1997